Contemplatie
door Michèl Laagewaard
Ik weet niet op welk moment jij dit tot je neemt. Of je nog lang te leven hebt, in goede gezondheid bent, ziek, net hersteld of gewoonweg met andere dingen bezig. Wellicht weet jij het ook niet allemaal? En dat hoeft ook niet altijd. Het leven ontvouwt vanzelf wel. Ik weet wel dat het waardevol kan zijn om te reflecteren op het grotere geheel, de menselijkheid en vergankelijkheid die we allemaal met elkaar delen. Wanneer je daar door wat er speelt behoefte aan hebt of gewoon om te oefenen en levenskwaliteit te vergroten.
Ik heb nog geen ervaring met letterlijk doodgaan. Geen antwoord op alle vragen. Weet alsjeblieft dat in wat ik deel ervaringen zitten van anderen en vele aannames die mogelijk helemaal de plank misslaan. Niets menselijk is mij vreemd, zeg ik met een knipoog. Ik zeg ook niet dat dit de enige waarheid is, het is wel iets wat mij persoonlijk helpt.
Ervaring heb ik wel met verlies en rouw in vele vormen. Zowel van verlies van dierbaren als verlies van werk en mogelijkheden door ziekte. Met bij de pijn en lijden van mezelf, anderen en in de wereld kunnen zijn ben ik bezig in mijn dagelijks leven.
De steun en handvatten uit zen boeddhisme in de traditie van Thich Nhat Hanh en de internationale Plum Village community helpen me daar bij.
Daarin wordt geboorte en dood vooral gezien als het veranderen van vorm. En dat we bij leven en na de dood voortleven in vele vormen. Een belangrijke oefening daarbij zijn de vijf herinneringen ter comtemplatie waarin we er van bewust zijn dat het in onze natuur zit om ziek te worden, oud te worden, dood te gaan, dat we alles kwijt raken en onze handeling vanuit lichaam, spraak en geest onze voortzetting en nalatenschap kunnen zijn.
Zo kunnen we het dan bv zien als dat we qua karma voortleven als de handelingen die we in de wereld zetten. In de natuur is het het opgenomen worden in de aarde en daaruit ontstaan voortdurend nieuwe vormen. We kunnen voortleven in de levens die we aanraken, klein en groots, mensen die we inspireren, waar we humor, liefde, een vriendelijk gebaar of iets anders wezenlijks mee deelden.
In Zen komt ook het idee terug van de relatieve dimensie en de absolute dimensie.
Dat de wereld die we zien, het materiële of de relatieve dimensie is, met tijdelijke verschijningsvormen. Dingen die komen en gaan. Net zoals het beeld van golven in de zee die komen en gaan.
De absolute dimensie is het water. Het water waaruit wij bestaan is oneindig en bestaat voort ook na veranderen van vorm. Bij de absolute dimensie kunnen we het beeld van de zee voor ons zien, het water waaruit de golven komen en gaan. Het is een veelgebruikte metafoor in zen.
Net zoals de zee oneindig voort bestaat en golven er uit blijven ontstaan. Kunnen ons lichaam, onze handelingen, ons bewustzijn weer dieper opgaan in het geheel en voortgezet worden.
Mijn leraar Thich Nhat Hanh, die een paar jaar geleden heen is gegaan, riep mensen op om zijn voortzetting te zien in de vele mensen om ons heen en wereldwijd die vrede en liefde willen vergroten, in de glimlach van mensen, het water in een kopje thee, de wolken, de bomen, de zon in de hemel. Het geeft me troost.
Niet dat ik geen angst of verdriet meer bij doodgaan of de vergankelijkheid van onze lichamen voel hoor. Kunnen waarnemen en glimlachen naar wat het met ons doet zonder er iets aan hoeven te veranderen, is ook al een waardevolle stap waardoor we meer vrede voelen en ruimte kunnen geven aan wat er in en om ons heen speelt.
En deze quote van Nichiren Daishonin pas ik toe op uiteenlopende situaties:
’Lijden wat er te lijden is, genieten wat er te genieten is.’
Verlies en vergankelijkheid is vast iets wat ook op jouw pad is gekomen.
Het ongeneeslijk ziek zijn en de persoonlijkheid van een collega-ondernemer die van zijn passie boomverzorging zijn levenswerk maakte inspireert me. Hoe een boom dood gaat heeft wellicht meer raakvlakken met een mens dan we in eerste instantie denken? De natuur laat ons veel van haar wijsheid zien wanneer we oefenen om dieper te kijken. Kijk zelf maar goed.
Bij mij komt bijvoorbeeld het volgende op, maar wellicht ontdek jij weer iets anders. Wat kan er los gelaten worden, op te nemen in het geheel? Wat zal er weer groeien? Hoe reageren we middenin de storm? Verzetten we ons? Kunnen we meebewegen? Breken of buigen we? Kunnen wij ook ervaren dat we onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en onderdeel van een groter geheel?
In momenten in ons dagelijks leven kunnen we ook vergankelijkheid herinneren en bewust zijn hierin oefenen.
Kunnen we regelmatig momenten afscheid nemen? Dankbaar zijn voor wat er is. Beseffende dat alles vergankelijk is. Alles verandert. Als even angstaanjagend en geruststellend tegelijkertijd ervaar ik het.
Uitnodiging is ook om als de momenten komen waarin je verzet of intensiteit voelt ruimte te maken. Te ervaren hoe het is los te laten. Wat er opkomt te doorleven, zoals angst, verdriet, lijden, opluchting. Herinneringen te koesteren en delen. Naar je lijf luisteren. Niet alleen met je hoofd dingen een plek geven maar ook in en met je hart. Mogen rusten in het moment. Dankbaarheid, vreugde en vertrouwen blijven voeden. Het heeft velen al geholpen.
Dit is wat ik mijn collega-ondernemer schreef en wat ik ons allemaal gun, of we nu oefenen terwijl we stervende zijn, gezond, ziek, in rouw of andere situatie.
Vrede is je ook van harte gegund. Moge er ook momenten zijn dat je ervaart dat je gedragen wordt. Net zoals de bomen, van klein tot groot, net zoals elke keer dat je weer in de bomen hing. De aarde onder je, de hemel boven je, en vrede. Ik wens ons en onze dierbaren heel veel licht, liefde en vrede!
Hieronder vind je de bijbehorende meditatie ter oefening plus twee contemplaties die aansluiten bij dit thema. Je kunt het bijvoorbeeld meditatief (voor)lezen voorafgaand aan de stiltemeditatie of loopmeditatie. Mocht je interesse hebben in meer boeddhistische handvatten, Jan Veenendaal en ook lid van de sangha/groep van medebeoefenaars waar ik onderdeel van ben, eind 2023 heen gegaan, deelde over zijn reflecties en ziek zijn via deze kanalen:
Ha inmiddels heb ik heel veel tekst geschreven, ik schrijf vaak heel uitgebreid en zorgvuldig. Sommige mensen hebben daar veel aan, anderen weinig.
Reageren hoeft niet. Mocht je daar wel behoefte aan hebben wees welkom en ook voor 1-op-1 uitwisseling tijdens sessies kun je natuurlijk contact met me opnemen.
Dankjewel voor je aandacht.
Oefening vergankelijkheid: diep loslaten in het moment
(elke zin op je inademing, de volgende op je uitademing en zo’n 5 ademhalingen achter elkaar voordat je naar het volgende setje zinnen gaat).
Ik adem in en ben me bewust van mijn inademing
Ik adem uit en ben me bewust van mijn uitademing
Ik adem in en glimlach dankbaar naar mijn lichaam
Ik adem uit en ben me bewust van vergankelijkheid
Ik adem in en neem bewust sensaties, gedachten, emoties waar
Ik adem uit en laat alles los
Ik adem in en ben me bewust van waar ik dankbaar voor ben in mijn leven
Ik adem uit en weet dat dit ook verandert
Ik adem in en glimlach naar mijn hart
Ik adem uit en laat alles landen met mijn hart
Ik adem in en weet dat ik onderdeel ben van een groter geheel
Ik adem uit en laat me dragen
De 5 dingen om te herinneren die ik noemde komen uit deze originele tekst..
The Five Remembrances
1. I am of the nature to grow old, I cannot escape old age.
2. I am of the nature to get sick, I cannot escape sickness.
3. I am of the nature to die, I cannot escape death.
4. All that is dear to me and everyone I live are of the nature to change. There is no way to escape being separate from them.
5. I inherit the results of my actions of body, speech, and mind. My actions are my continuation.
Contemplation on No-Coming and No-Going
door Thich Nhat Hanh
This body is not me.
I am not limited by this body.
I am life without boundaries.
I have never been born,
and I have never died.
Look at the ocean and the sky filled with stars,
manifestations from my wondrous true mind.
Since before time, I have been free.
Birth and death are only doors through which we pass,
sacred thresholds on our journey.
Birth and death are a game of hide-and-seek.
So laugh with me,
hold my hand,
let us say good-bye,
say good-bye, to meet again soon.
We meet today.
We will meet again tomorrow.
We will meet at the source every moment.
We meet each other in all forms of life.
Bronnen:
Dharma talks/ The Five remembrances Sister Thuan Nghiem, 20190517, Plum village France, https://plumvillage.org/library/dharma-talks/the-five-remembrances-sr-thuan-nghiem-spring-retreat-2018-05-17
Contemplation on no coming no going, Thich Nhat Hanh, https://plumvillage.org/contemplation-on-no-coming-and-no-going
Comments